Wat is verzamelen?

"GeDe-pedia"

Hoe begint een verzameling?

Wat triggert een mens om te gaan verzamelen. Is dat één item waarvan er een tweede bijkomt, etc? Of zijn er psychologische factoren?

Niet iedereen verzamelt, omdat mensen verschillende interesses, persoonlijkheden en drijfveren hebben. Het is een zeer persoonlijke activiteit die op veel verschillende manieren kan worden ervaren en gewaardeerd. Het beginnen van een verzameling kan door verschillende factoren worden getriggerd en is vaak een combinatie van persoonlijke interesses, ervaringen en psychologische drijfveren.

Persoonlijke interesse of passie: Vaak begint verzamelen met een interesse of passie voor een bepaald onderwerp. Dit kan variëren van kunst, geschiedenis, natuur tot hobby's zoals modeltreinen of stripboeken. Het verzamelen van objecten die gerelateerd zijn aan deze interesse kan een manier zijn om die passie te verdiepen en te uiten.
Nostalgie en herinneringen: Mensen verzamelen vaak objecten die hen herinneren aan hun jeugd, speciale momenten of dierbare herinneringen. Dit kan een manier zijn om verbinding te maken met het verleden en een gevoel van continuïteit en comfort te ervaren.
Esthetische waardering: Sommige verzamelaars worden aangetrokken door de schoonheid en het ontwerp van de objecten die ze verzamelen. Dit kan kunst, antiek, sieraden of zelfs auto's zijn.
Sociale interactie en gemeenschap: Verzamelen kan ook een sociale activiteit zijn die mensen met dezelfde interesses samenbrengt. Het delen van een passie voor een bepaald type object kan leiden tot vriendschappen, clubs en gemeenschappen.
Investeringspotentieel: Voor sommigen is het verzamelen van objecten een manier om te investeren. Ze hopen dat de waarde van hun verzameling in de loop van de tijd zal toenemen.
Controle en ordening: Voor sommige mensen kan verzamelen een manier zijn om controle en ordening in hun leven te brengen. Het organiseren, catalogiseren en beheren van een verzameling kan een gevoel van voldoening en rust geven.
Psychologische factoren: Er zijn ook psychologische aspecten aan het verzamelen. Sommige mensen ervaren een diepgaande voldoening en vreugde bij het vinden van een nieuw object voor hun verzameling. In extremere gevallen, zoals bij "hoarding disorder", kan het verzamelen te maken hebben met onderliggende psychische aandoeningen.

Boeken verzamelen doe ik ook. Alles van Godfried Bomans bijvoorbeeld. Of de boeken van Marten Toonder, zoals de Bommel serie of Kappie en Koning Hollewijn.

Hoe begint een verzameling? Cijfermatige invalshoek

1+1=2 is het begin. En dan? Is er een cijfermatig kantelpunt waarbij een aardigheidje een setje een heuse verzameling wordt?

Interessante vraag vond AI - CoPilot!

Terwijl er niet echt een universeel "cijfermatig kantelpunt" is dat bepaalt wanneer iets een echte verzameling wordt, kan ik wel een beeld schetsen van hoe een verzameling vaak groeit.

Initiële Interesse (1+1=2): Een persoon krijgt interesse in een onderwerp of object en begint met het verzamelen van enkele items. Bijvoorbeeld, iemand koopt een postzegel en vindt deze zo leuk dat hij er nog een koopt.
Uitbreiding (2+3=5): De verzamelaar breidt zijn verzameling uit met enkele nieuwe aanwinsten. De interesse groeit en de verzameling begint langzaam te groeien. Bijvoorbeeld, met 2 postzegels in de hand, verzamelt hij er nog 3 bij, waardoor hij nu 5 postzegels heeft.
Verzameling Bouwt Op (5+10=15): Op dit punt is er een herkenbare verzameling ontstaan. De verzamelaar besteedt steeds meer tijd en moeite aan het verkrijgen van nieuwe objecten, waardoor de verzameling verder toeneemt. Met 5 postzegels, kan hij er 10 bijvoegen en op 15 uitkomen.
Diversificatie (15+20=35): De verzameling begint te diversificeren; de verzamelaar zoekt naar meer unieke en zeldzame objecten, waardoor de waarde en diversiteit van de verzameling toenemen. Bijvoorbeeld, hij kan met 15 postzegels starten en 20 zeldzamere postzegels toevoegen, wat zijn verzameling tot 35 brengt.
Volwaardige Verzameling (35+X): Op een gegeven moment wordt de verzameling groot en divers genoeg om als een "volwaardige" verzameling beschouwd te worden. Dit kan bij iedereen op een ander punt gebeuren, afhankelijk van de aard van de verzameling en de doelen van de verzamelaar.

In termen van psychologische factoren speelt de motivatie van de verzamelaar een grote rol. Voor sommigen kan zelfs een klein aantal objecten als een waardevolle verzameling worden gezien, terwijl anderen een veel grotere en complexere verzameling nodig hebben om hetzelfde gevoel te ervaren.

Postzegels zijn al een heel oud verzamelitem. Ik heb ze zelf ook verzameld in de tijd dat ik nog zoekende was wat ik wilde verzamelen. Postzegels: De PTT (voorganger van KPN) speelde in op deze verzameldrang door speciale zegels en "eerstedag" zegels met envelop uit te geven. Nu print je een label of schrijft een blokje cijfers over op je kaart of brief. Dat is geen verzamel-item. Maar je weet maar nooit met verzamelaars...

Waarom verzamelen mensen?

Bron: NPO-Kennis/ longread; auteur Saskia Wayenberg.

Was verzamelen vroeger alleen voor elite?

De eerste Europese verzamelingen dateren uit de zestiende eeuw. Zo was de Habsburgse keizer Rudolph II (1552-1612) een beroemd verzamelaar van bronzen beelden, munten, medailles en voorwerpen die gemaakt waren van ivoor, barnsteen, koraal en kristal. Ook bewaarde hij veel Indiase curiosa en wiskundige instrumenten. De verschillende objecten stelde hij tentoon in de Wunderkammer in zijn paleis in Praag. In die tijd zijn er verschillende Wunderkammern te vinden in heel Europa en is verzamelen echt iets voor de elite. Aan het hof in Nederland worden vooral schilderijen, porselein, kristallen en andere objecten met een hoge geldwaarde verzameld.

In de achttiende eeuw komen openbare verzamelingen zoals musea en bibliotheken op. Collecties van kunstwerken en andere objecten worden systematisch tentoongesteld en voor een steeds groter publiek bereikbaar. Het doel van die openbare collecties is voornamelijk onderzoek en cultuurbehoud. De ‘normale burger’ maakt vanaf dan kennis met een hobby die eerst alleen voor elite was en mensen gaan allerlei dingen verzamelen: zonder specifiek doel en meer als tijdverdrijf. De verzamelwoede van munten zorgt in 1980 voor een tekort aan wisselgeld.

Zijn alle verzamelaars hetzelfde?

De meeste verzamelaars beginnen al op jonge leeftijd: knuffeldieren, barbiepoppen, speelgoedautootjes en knikkers doen het altijd goed. Het zoeken naar ontbrekende dingen is voor veel mensen een boeiende bezigheid. Zo zijn er verwoede Elvis Presley fans die op zoek zijn naar alle platen en films die de king of rock&roll heeft gemaakt. De kick die ontstaat wanneer een object wordt gevonden die de verzameling kan vergroten of compleet kan maken is voor verzamelaars soms zelfs onbeschrijfelijk.

Grofweg zijn verzamelaars te onderscheiden in drie categorieën.

De nostalgische verzamelaar gebruikt zijn verzameling als bron van herinneringen. Denk aan souvenirs die vaak worden gekocht op vakantie en thuis op een mooie plek worden neergezet. Diegene houdt op die manier vast aan het verleden (en meestal een mooie of fijne herinnering) en weet vaak exact te vertellen welk object waar en wanneer is verkregen.
De zogenaamde ‘jager’ heeft als verzamelaar een echte speurneus. Het vinden van dat zeldzame, excentrieke en ontbrekende object op een (ruil)beurs of (rommel)markt is waarom hij verzamelt. Diegene maak je dan ook niet blij met honderd nieuwe objecten voor zijn verzameling. Het liefst gaat hij zelf op zoek en wil hij de verzameling overzichtelijk houden door telkens slechts een aantal stuks toe te voegen.
De status zoekende verzamelaar laat zijn verzameling vaak ontzettend graag aan anderen zien. Hij heeft een plek ingericht waar hij zijn collectie, die vaak uit objecten met een hoge waarde bestaat, tentoonstelt. Hij geniet duidelijk van zijn bezit en ontvangt graag complimenten over zijn verzameling. Verzamelen doet hij dan ook niet puur voor zijn eigen plezier, maar om status te verkrijgen bij zijn omgeving.

Wanneer wordt verzamelen problematisch?

Onschuldig verzamelen kan doorslaan in verzamelwoede, tegenwoordig bekend als ‘hoarding’. Naar schatting lijdt twee tot vijf procent van de Nederlandse bevolking aan zo’n verzameldrang. Hoarders hebben een aanhoudende moeite met het wegdoen van bezittingen en een sterke behoefte om voorwerpen te bewaren. Het grote verschil tussen normaal verzamelen en hoarden is dat ‘de normale verzamelaar’ zijn objecten sorteert, organiseert en eventueel tentoonstelt. Als je zo’n verzamelaar vraagt naar een specifiek object dan weet hij onmiddellijk waar het staat en kan hij het tevoorschijn halen. Ook heeft een normale verzamelaar voornamelijk veel plezier in het verzamelen, zelfs als dat aparte vingerhoedjes, zeldzame bierdopjes, excentrieke lepeltjes of ouderwetse poppen zijn. Dat laatste is absoluut niet het geval bij hoarders. Zij verzamelen dan ook (véél) willekeurige spullen. Wanneer iemand zo’n aanhoudende moeite heeft met het wegdoen van bezittingen en steeds maar meer verzamelt, kan de diagnose verzameldrang worden gesteld door een psychiater, psycholoog of specialist. De verzamelde spullen veroorzaken een enorme rommel, waardoor woonruimtes niet of nauwelijks meer gebruikt kunnen worden. De verzameling zorgt ook voor beperkingen in het sociale leven of op het werk.

Mijn echtgenote JANKE verzamelt al vele jaren roze persglas, ook wel Depression Glass genoemd. Niet omdat ze er somber van wordt, integendeel, maar omdat het min of meer ontstond in de jaren van de Great Depression in 1929. Ze heeft er vitrinekasten vol mee.

- vervolg: Waarom verzamelen mensen? -

Hoe ontstaan (verzamel)rages?

Door de jaren heen zijn er veel ‘verzamelrages’ geweest. Zoals dat gaat met een rage zijn bijvoorbeeld Pokémonkaarten of flippo’s een tijd lang ontzettend populair en neemt daarna de interesse af, bijvoorbeeld als de verzameling compleet is. Toch zijn er mensen die altijd zullen door sparen en letterlijk naar de andere kant van de wereld vliegen voor een super zeldzaam exemplaar. Bovendien komen sommige rages ook weer terug, zoals de Pokémonkaarten. En:

Flippo's: Flippo's zijn de schijfjes die in de zakken chips van Smiths verstopt zaten. Op de flippo werden verschillende stripfiguren afgebeeld, waaronder ook de personages uit de Looney Tunes.
Pokémonplaatjes: De Pokémongekte en de grootschalige ruilhandel op de basisschool waren een enorme rage. Als je geluk had kreeg je een shiny kaart of een hele zeldzame.
Trollenpoppetjes: Kleine poppetjes met felgekleurd, wild en rechtop gekamde haren: de trollenpoppetjes. Eind jaren zestig begon de rage in Europa en in 2016 speelden de poppetjes de hoofdrol in de film Trolls.
Knikkers: Knikkers zijn er in ontzettend veel verschillende soorten. Groot, klein, zwaar, licht, van steen of glas, met glitters of zonder glitters. Met die knikkers werden oneindig veel knikkerspelletjes gespeeld.
Voetbalplaatjes: Het sparen van voetbalplaatjes is van alle tijden. De laatste jaren kan op veel plaatsen in het land ook gespaard worden voor voetbalplaatjes van lokale voetbalclubs.
Diddl: Diddl en zijn grote liefde Diddlina zijn stripfiguren in de vorm van witte springmuizen.
Enzovoort, de lijst is zeker niet eindig!

Maar hoe ontstaat zo’n rage? En waarom wil iedereen ineens hetzelfde poppetje, sticker of Barbie? Met de komst van internet en social media ontstaan en verspreiden rages zich tegenwoordig veel sneller dan vroeger. Maar dat is niet de enige verklaring want vroeger waren er ook genoeg rages zoals ploppers, skippyballen, hoelahoepen en jojo’s. Volgens marketingdeskundige Paul Sikkema letten kinderen enorm goed op elkaar en ontstaan de nieuwste rages nog altijd op het schoolplein. Ook groepsdruk speelt daarbij een belangrijke rol: je hoort er niet bij als je het niet hebt of als je er niet aan meedoet. Een aantal ingrediënten waar de meeste (grote) rages over beschikken zijn dat ze een spelelement bevatten, goedkoop zijn en gespaard kunnen worden. Toch blijft het een mysterie wat wel, en wat niet uitgroeit tot een rage, hype of trend.

Ik heb ze nog steeds: gemberpotten. De groene die je hier ziet heb ik lang geleden al verkocht. Mijn kleine verzameling nu betaat uit gemberpotten met afbeeldingen. Degene die ik kocht of kreeg moesten wel vol zitten met gember. Dat was toen mijn verzamelafwijking of noem het specialisatie.

Is verzamelen erfelijk?

Er is geen eenduidig antwoord op de vraag of verzamelen erfelijk is, maar er zijn aanwijzingen dat genetica een rol kan spelen in de neiging tot verzamelen. Zoals daar zijn:

Genetische invloeden: Er zijn onderzoeken die suggereren dat er genetische componenten kunnen zijn die bijdragen aan verzamelgedrag, vooral in gevallen van verzamelstoornis (hoarding disorder). Mensen met deze stoornis kunnen een familiaire aanleg hebben, wat betekent dat het vaker voorkomt bij directe familieleden.
Omgevingsinvloeden: Naast genetica spelen ook omgevingsfactoren een grote rol. Als iemand opgroeit in een huishouden waar verzamelen gebruikelijk is, kan dit gedrag worden overgenomen en aangemoedigd.
Psychologische factoren: Psychologische drijfveren zoals angst, perfectionisme of de behoefte aan controle kunnen ook een rol spelen in het verzamelen. Deze factoren kunnen gedeeltelijk erfelijk zijn, maar worden ook sterk beïnvloed door omgevingsinvloeden.
Culturele en sociale factoren: Culturele normen en sociale invloeden kunnen ook bepalen hoe en waarom mensen verzamelen. Wat in de ene cultuur als normaal wordt beschouwd, kan in een andere cultuur ongebruikelijk zijn.

In het algemeen is verzamelen een complex gedrag dat waarschijnlijk wordt beïnvloed door een combinatie van genetische, omgevings- en psychologische factoren.

Luciferdoosjes: Dat is lang geleden dat ik die verzamelde. Het strijkvlak moest gaaf zijn, of alle lucifers nog in het doosje zaten was niet zo'n punt. Later kreeg je van die mapjes met lucifers. Niks aan. Ik heb mijn kleine verzameling al lang niet meer.

Soorten verzamelingen en verzamelaars

Verzamelen is een zeer persoonlijke bezigheid en kan zo specifiek of breed zijn als iemand maar wil. Er zijn verschillende soorten verzamelaars en verzamelingen, elk met hun eigen motieven en methoden. Enkele voorbeelden:

Hobbyverzamelaars: Dit zijn mensen die voor hun plezier en persoonlijke interesse verzamelen. Dit kan variëren van postzegels, munten en stripboeken tot zeldzame wijn, vinylplaten, sport memorabilia, spaarvarkens, etc.
Ziekelijke verzamelaars (hoarders): Personen die lijden aan een verzamelstoornis (hoarding disorder). Zij ervaren een moeilijkheid om bezittingen weg te doen, ongeacht hun waarde, wat leidt tot een overvolle en ongeorganiseerde leefruimte. Een verzamelstoornis is een psychiatrische aandoening.
Investering verzamelaars: Mensen die verzamelen met de bedoeling om hun verzameling als investering te gebruiken. Ze hopen dat de waarde van hun verzameling in de loop van de tijd zal stijgen, zoals bij kunst, antiek of zeldzame boeken.
Themacollectors: Verzamelaars die zich richten op een specifiek thema of onderwerp, zoals alles wat met een bepaalde film, televisieserie of muziekgroep te maken heeft. Maar ook boeken van 1 auteur, of 1 genre. Spaarpotten kan ook, dat kan algemeen zijn (alles) maar ook op thema zoals spaarvarkens (ouderwets of met dopje of alles), mechanische spaarpotten, spaarpotten van gietijzer/ metaal/WMF, etc.
Wetenschappelijke verzamelaars: Verzamelaars die objecten verzamelen voor onderzoek en studie, zoals mineralen, fossielen of insecten.
Familiehistorische verzamelaars: Mensen die verzamelen met het doel om hun familiegeschiedenis vast te leggen en door te geven, zoals het verzamelen van familiebrieven, foto's en andere erfstukken.
Eclectische verzamelaars: Personen die allerlei verschillende soorten objecten verzamelen zonder een specifiek thema, puur omdat ze items interessant of mooi vinden.
Minimalistische verzamelaars: Dit kan paradoxaal klinken, maar sommige mensen verzamelen alleen een beperkt aantal zeer zorgvuldig geselecteerde items die voor hen van grote waarde zijn, als onderdeel van een minimalistische levensstijl.
Sportverzamelaars: Fans die zich specialiseren in het verzamelen van sport gerelateerde objecten, zoals shirts, handtekeningen, kaarten en ander memorabilia van hun favoriete teams en atleten.
Technologieverzamelaars: Mensen die oude en nieuwe technologie verzamelen, zoals vintage computers, oude telefoons en zeldzame gadgets.
Verzamelaars van natuurlijke objecten: Mensen die items uit de natuur verzamelen, zoals schelpen, stenen, bladeren of veren.
Museale verzamelaars: Professionals die werken voor musea en instellingen. Zij verzamelen objecten van historische, culturele, wetenschappelijke of artistieke waarde om deze tentoon te stellen en te bewaren.

Een museum of oudheidkamer valt meestal onder museale verzamelaars, omdat deze verzamelingen vaak bestaan uit objecten van historisch, cultureel of wetenschappelijk belang die zorgvuldig worden gecatalogiseerd, behouden en tentoongesteld. Deze collecties worden vaak aangelegd en beheerd door professionals, zoals curatoren en conservatoren, die gespecialiseerd zijn in het identificeren, verwerven en onderhouden van waardevolle en betekenisvolle voorwerpen. Een paar specifieke aspecten van museale verzamelingen:

Historische Verzameling: Objecten die belangrijk zijn voor de geschiedenis van een bepaalde periode, regio of gebeurtenis.
Kunstcollectie: Schilderijen, beeldhouwwerken en andere kunstwerken die esthetische en artistieke waarde vertegenwoordigen.
Etnografische Verzameling: Voorwerpen die inzicht geven in de cultuur en het dagelijks leven van verschillende volkeren en gemeenschappen.
Natuurhistorische Verzameling: Fossielen, mineralen, planten en dieren die de natuurlijke wereld documenteren en illustreren.
Wetenschappelijke Verzameling: Objecten die verband houden met wetenschappelijke ontdekkingen en ontwikkelingen, zoals instrumenten, modellen en specimens.

Een oudheidkamer kan specifiek gericht zijn op het tonen van het leven en de cultuur van een bepaald tijdperk of een bepaalde gemeenschap, met een nadruk op authentieke en historische voorwerpen die het verhaal van die tijd vertellen.

Suikerzakjes: ik krijg er nostalgische gevoelens bij. In de tijd dat er nog niet zoveel geiesd werd als tegenwoordig was het spannend uit verre oorden, van hotels en firma's suikerzakjes te krijgen. Je moest ze voorzichtig legen in de suikerpot thuis, anders kon je ze niet in je album plakken. heel lang bewaard. Geen idee waar de albums nu zijn.

Motivatie om te verzamelen

Verzamelen heeft een intrinsieke motivatie (uit je zelf) en een extrinsieke motivatie (door anderen zoals je groep) maar ook door bedrijven. Die een rage ontketenen waardoor ouders moeten blijven kopen. Zoals bij de Pokémon kaarten: Deze verzamelkaarten zijn niet alleen populair vanwege het spel zelf, maar ook door de zeldzaamheid van sommige kaarten. Bedrijven spelen hierop in door speciale edities en zeldzame kaarten uit te brengen, wat verzamelaars aanspoort om meer te kopen. Of Stickers en Panini albums: Vooral rond grote sportevenementen zoals het WK voetbal zien we dat bedrijven inspelen op de verzamelwoede door speciale kaarten, stickeralbums en stickervellen uit te brengen, gekoppeld aan een bepaald bedrag aan boodschappen. Kinderen ruilen stickers met elkaar om hun albums compleet te maken en ouders moeten zich ‘suf’ kopen. Deze voorbeelden laten zien hoe bedrijven vaak strategisch gebruik maken van verzameltrends om de verkoop te stimuleren. Dit is al heel oud. Verkade, de “koekjesfabrikant” deed dat met de Verkadeabums, Van Nelle (thee en koffie) met bv Piggelmee albums (de plaatjes bij de thee en koffie en het album kon je kopen) en nog steeds ‘DE’ met de punten. Ook AH doet dat (inwisselbaar voor geld) en diverse acties.

Plaatjes in sigarettenpakjes waren in de vroege en midden 20e eeuw een populaire marketingstrategie, vooral in de eerste helft van de 1900s. Deze kaartjes, vaak "cigarette cards" genoemd in het Engels, werden in elk pakje sigaretten gestopt als een bonus voor de consument en dienden verschillende doeleinden:

Verzamelobjecten: De kaartjes kwamen vaak in series, en rokers werden aangemoedigd om de volledige set te verzamelen. Dit stimuleerde klanten om meer sigaretten te kopen om ontbrekende kaartjes te bemachtigen.
Educatie en Entertainment: De afbeeldingen en informatie op de kaartjes behandelden diverse onderwerpen zoals sport (voetballers, boksers), transport (auto's, vliegtuigen, treinen), natuur (dieren, bloemen), historische gebeurtenissen, beroemde personen, en meer. Ze boden dus ook educatieve waarde en vermaak.
Bevordering van Merktrouw: Door kaartjes uit te brengen in meerdere reeksen en met verschillende onderwerpen, hoopten sigarettenfabrikanten (en ook sigarenfabrikanten, denk aan de sigarenbandjes) merkloyaliteit te bevorderen. Rokers die gehecht raakten aan het verzamelen van een specifieke serie, zouden geneigd zijn om steeds hetzelfde merk te kopen. Nu ondenkbaar: er staan geheel andere plaatjes op rookwaren.

Cigarette cards van het sigarettenmerk PLAYERS. Die heb ik fanatiek gespaard. En enkele decennia geleden geschonken aan een autoliefhebber. In de jaren 1950 vond ik het leuk om automerken te herkennen, de plaatjes van Players hielpen daarbij. En je kon er leuk bij wegdromen: "eens bezit ik ook zo'n auto". Het album dat je er bij kon kopen (!!) had ik niet.

Nog een leuk 'weetje'

Playeren was een spel dat in de jaren 1950 door de schoolgaande jeugd werd gespeeld. Het was een soort kaartspel, maar in plaats van speelkaarten werden uitgeknipte voor- en achterkanten van kartonnen sigarettendoosjes gebruikt. Waaronder die van het Britse merk John Player (kortweg Player's), maar ook andere Britse merken, zoals Miss Blanche en Chief Whip. Amerikaanse sigaretten kwamen in die dagen in papieren verpakkingen en waren derhalve ongeschikt. De kartonnetjes werden in vieren geknipt of gescheurd, en vormden de 'players'.

Het spel bestond eruit – snel – een stapel van players te maken, waarbij iedere deelnemer om de beurt een kaart op de stapel legde. Zodra een player (merk) op de stapel werd gelegd van hetzelfde merk als dat op dat ogenblik boven op de stapel lag, had de laatste speler gewonnen en mocht deze de stapel houden. Dit werd gedaan door de hand op de stapel te leggen. En zo had je weer een verzameling, tot het volgende spel Playeren.

Met dank aan Wikipedia.